وَقَالَ عُقَيْلٌ عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ عُرْوَةُ فَأَخْبَرَتْنِي عَائِشَةُ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَمْتَحِنُهُنَّ، وَبَلَغَنَا أَنَّهُ لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ يَرُدُّوا إِلَى الْمُشْرِكِينَ مَا أَنْفَقُوا عَلَى مَنْ هَاجَرَ مِنْ أَزْوَاجِهِمْ، وَحَكَمَ عَلَى الْمُسْلِمِينَ، أَنْ لاَ يُمَسِّكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ، أَنَّ عُمَرَ طَلَّقَ امْرَأَتَيْنِ قَرِيبَةَ بِنْتَ أَبِي أُمَيَّةَ، وَابْنَةَ جَرْوَلٍ الْخُزَاعِيِّ، فَتَزَوَّجَ قَرِيبَةَ مُعَاوِيَةُ، وَتَزَوَّجَ الأُخْرَى أَبُو جَهْمٍ، فَلَمَّا أَبَى الْكُفَّارُ أَنْ يُقِرُّوا بِأَدَاءِ مَا أَنْفَقَ الْمُسْلِمُونَ عَلَى أَزْوَاجِهِمْ، أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى ‏{‏وَإِنْ فَاتَكُمْ شَىْءٌ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ إِلَى الْكُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ‏}‏ وَالْعَقِبُ مَا يُؤَدِّي الْمُسْلِمُونَ إِلَى مَنْ هَاجَرَتِ امْرَأَتُهُ مِنَ الْكُفَّارِ، فَأَمَرَ أَنْ يُعْطَى مَنْ ذَهَبَ لَهُ زَوْجٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ مَا أَنْفَقَ مِنْ صَدَاقِ نِسَاءِ الْكُفَّارِ اللاَّئِي هَاجَرْنَ، وَمَا نَعْلَمُ أَحَدًا مِنَ الْمُهَاجِرَاتِ ارْتَدَّتْ بَعْدَ إِيمَانِهَا‏.‏ وَبَلَغَنَا أَنَّ أَبَا بَصِيرِ بْنَ أَسِيدٍ الثَّقَفِيَّ قَدِمَ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم مُؤْمِنًا مُهَاجِرًا فِي الْمُدَّةِ، فَكَتَبَ الأَخْنَسُ بْنُ شَرِيقٍ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يَسْأَلُهُ أَبَا بَصِيرٍ، فَذَكَرَ الْحَدِيثَ‏.‏

وقال عقيل عن الزهري، قال عروة فاخبرتني عايشة، ان رسول الله صلى الله عليه وسلم كان يمتحنهن، وبلغنا انه لما انزل الله تعالى ان يردوا الى المشركين ما انفقوا على من هاجر من ازواجهم، وحكم على المسلمين، ان لا يمسكوا بعصم الكوافر، ان عمر طلق امراتين قريبة بنت ابي امية، وابنة جرول الخزاعي، فتزوج قريبة معاوية، وتزوج الاخرى ابو جهم، فلما ابى الكفار ان يقروا باداء ما انفق المسلمون على ازواجهم، انزل الله تعالى {وان فاتكم شىء من ازواجكم الى الكفار فعاقبتم} والعقب ما يودي المسلمون الى من هاجرت امراته من الكفار، فامر ان يعطى من ذهب له زوج من المسلمين ما انفق من صداق نساء الكفار اللايي هاجرن، وما نعلم احدا من المهاجرات ارتدت بعد ايمانها. وبلغنا ان ابا بصير بن اسيد الثقفي قدم على النبي صلى الله عليه وسلم مومنا مهاجرا في المدة، فكتب الاخنس بن شريق الى النبي صلى الله عليه وسلم يساله ابا بصير، فذكر الحديث

‘উকাইল (রহ.) যুহরী (রহ.) থেকে বর্ণনা করেন যে, ‘উরওয়াহ (রহ.) বলেন যে, আমার নিকট ‘আয়িশাহ (রাঃ) বলেছেন, আল্লাহর রাসূল (সাল্লাল্লাহু আলাইহি ওয়াসাল্লাম) মুসলিম নারীদের পরীক্ষা করতেন এবং আমাদের নিকট এ বর্ণনা পৌঁছেছে যে, যখন আল্লাহ্ তা‘আলা নাযিল করেন, মুসলিমগণ যেন মুশরিক স্বামীদের সে সব খরচ আদায় করে দেয়, যা তারা তাদের হিজরাতকারী স্ত্রীদের জন্য ব্যয় করেছে এবং মুসলিমদের নির্দেশ দেন যেন তারা কাফির স্ত্রীদের আটকিয়ে না রাখে। তখন ‘উমার (রাঃ) তাঁর দুই স্ত্রী কুরাইবাহ বিন্তু আবূ উমায়্যাহ ও বিনতে জারওয়াল খুযায়ীকে তালাক দিয়ে দেন। অতঃপর কুরাইবাহকে মু‘আবিয়াহ ও অপরজনকে আবূ জাহাম বিয়ে করে নেয়। অতঃপর কাফিররা যখন মুসলিমদের তাদের স্ত্রীদের জন্য খরচকৃত অর্থ ফেরত দিতে অস্বীকার করল, তখন নাযিল হলঃ ‘‘তোমাদের স্ত্রীদের মধ্যে যদি কেউ হাত ছাড়া হয়ে কাফিরদের কাছে চলে যায়, তবে তোমরা তার বদলা নিবে’’- (আল-মুমতাহিনাহঃ ১১)। বদলা হলঃ কাফিরদের স্ত্রী যারা হিজরত করে চলে আসে, তাদের কাফির স্বামীকে মাহর মুসলিমদের যা দিতে হয়, এ সম্বন্ধে নবী (সাল্লাল্লাহু আলাইহি ওয়াসাল্লাম) নির্দেশ দেন যে, তারা যেন মুসলিমদের যে সব স্ত্রী চলে গেছে ঐ অর্থ তাদের মুসলিম স্বামীদেরকে দিয়ে দেয়। [যুহরী (রহ.) আরো বলেন] এমন কোন মুহাজির নারীর কথা আমাদের জানা নেই, যে ঈমান আনার পর মুরতাদ হয়ে চলে গেছে। আমাদের কাছে এ বর্ণনা পৌঁছেছে যে, আবূ বাসীর ইবনু আসীদ সাকাফী (রাঃ) ঈমান এনে চুক্তির মেয়াদের মধ্যে নবী(সাল্লাল্লাহু আলাইহি ওয়াসাল্লাম)-এর নিকট হিজরত করে চলে আসলেন। তখন আখনাস ইবনু শারীক আবূ বাসীর (রাঃ)-কে ফেরত চেয়ে আল্লাহর রাসূল (সাল্লাল্লাহু আলাইহি ওয়াসাল্লাম)-এর নিকট পত্র লিখল। অতঃপর তিনি হাদীসের বাকি অংশ বর্ণনা করেছেন। (২৭১৩) (আধুনিক প্রকাশনীঃ ২৫৩১ শেষাংশ, ইসলামিক ফাউন্ডেশনঃ ২৫৪৪ শেষাংশ)

Narrated Az-Zuhri:`Urwa said, "Aisha told me that Allah's Messenger (ﷺ) used to examine the women emigrants. We have been told also that when Allah revealed the order that the Muslims should return to the pagans what they had spent on their wives who emigrated (after embracing Islam) and that the Muslims should not keep unbelieving women as their wives, `Umar divorced two of his wives, Qariba, the daughter of Abu Umayyah and the daughter of Jarwal Al-Khuza`i. Later on Mu`awiya married Qariba and Abu Jahm married the other." When the pagans refused to pay what the Muslims had spent on their wives, Allah revealed: "And if any of your wives have gone from you to the unbelievers and you have an accession (by the coming over of a woman from the other side) (then pay to those whose wives have gone) the equivalent of what they had spent (on their Mahr)." (60.11) So, Allah ordered that the Muslim whose wife has gone, should be given, as a compensation of the Mahr he had given to his wife, from the Mahr of the wives of the pagans who had emigrated deserting their husbands. We do not know any of the women emigrants who deserted Islam after embracing it. We have also been told that Abu Basir bin Asid Ath-Thaqafi came to the Prophet (ﷺ) as a Muslim emigrant during the truce. Al-Akhnas bin Shariq wrote to the Prophet (ﷺ) requesting him to return Abu Basir

Сообщается, что ‘Урва сказал: «’Аиша рассказала мне, что Посланник Аллаха ﷺ испытывал переселившихся женщин. До нас также дошло, что когда Всевышний Аллах ниспослал приказ о том, чтобы мусульмане вернули многобожникам то, что они потратили на своих переселившихся (приняв ислам) жён, и что мусульмане не должны держаться за брачные узы с неверующими женщинами, тогда ‘Умар развёл двух своих жён: Карибу бинт Абу Умайя и дочь Джарваля аль-Хуза‘и. Позже Му’авия женился на Карибе, а Абу Джахм женился на другой. Когда неверующие отказались платить то, что мусульмане расходовали на своих жён, Всевышний Аллах ниспослал: “Если какая-либо из ваших жен ушла от вас к неверующим, после чего, вы взяли свой черёд [одержали победу над неверующими и взяли военную добычу]” (сура “аль-Мумтахана”, аят 11). “Аль-‘акбу” (свой черёд) — это то, что должен были выплатить мусульманин тому, к кому ушла его жена, из числа неверующих. Аллах приказал, чтобы мусульманину, чья жена ушла (к неверующим), было заплачено в качестве компенсации за брачный дар, который он ей дал. И мы не знаем ни одной переселившейся женщины, которая вышла из ислама после того, как уверовала. До нас также дошло, что Абу Басыр ибн Асид ас-Сакафи пришёл к Пророку ﷺ, будучи верующим, совершив переселение в период Худайбийского перемирия, и аль-Ахнас ибн Шарик написал Пророку ﷺ письмо с просьбой вернуть Абу Басыра»

ஆயிஷா (ரலி) அவர்கள் கூறியதாவது: மக்காவிலிருந்து புலம்பெயர்ந்து வரும் பெண்களை (அவர்கள் இறை நம்பிக்கை யுடையவர்கள்தானா) என்று அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் சோதித்துவந்தார்கள். இணைவைப்பாளர்களின் மனைவிமார் களில் யாரெல்லாம் புலம்பெயர்ந்து வந்தார் களோ அவர்களுக்காக, அவர்களுடைய கணவன்மார்கள் செலவிட்ட (மஹ்ர்) தொகைளை அவர்களிடமே திருப்பிக் கொடுத்துவிடும்படியும், இறைமறுப்பாளர் களான பெண்களுடன் முஸ்லிம்கள் திருமண பந்தம் வைத்திருக்கக் கூடாது என்றும் அல்லாஹ் கட்டளையிட்டபோது, உமர் (ரலி) அவர்கள், அபூஉமய்யாவின் மகள் கரீபாவையும், ஜர்வல் அல்குஸாயீ யின் மகளையும் (அவர்கள் இறைமறுப் பாளர்களாக இருந்த காரணத்தால்) மணவிலக்குச் செய்துவிட்டார்கள். ஆகவே, கரீபாவை முஆவியா பின் அபீசுஃப்யானும் மற்றொருவரை அபூ ஜஹ்மும் மணமுடித்துக்கொண்டார்கள். முஸ்லிம்கள் தம் மனைவியருக்குச் செலவிட்டதை, (மனைவியர் இறை மறுப்பாளர்களிடம் சென்றபின்) திருப்பிக் கொடுக்க வேண்டும் என்பதை இறைமறுப்பாளர்கள் ஏற்க மறுத்தனர். அப்போது, ‘‘உங்கள் மனைவியரில் ஒருவர் இறைமறுப்பாளர்களிடம் போய்ச் சேர்ந்துகொண்டபின், நீங்கள் போர்ச் செல்வங்களைப் பெற்றால் (இறைமறுப்பாளர்களிடம் சென்றுவிட்ட) மனைவியரின் கணவன்களுக்கு, அவர்கள் செலவிட்டதைப் போன்று கொடுத்துவிடுங்கள்” (60:11) எனும் வசனத்தை உயர்ந்தோன் அல்லாஹ் அருளினான். இங்கு யிபோர்ச்செல்வங்கள்’ என்பதைக் குறிக்க ‘அக்ப்’ (ஆகப்த்தும்) எனும் சொல் ஆளப்பட்டுள்ளது. இது, இறைமறுப்பாளர்களிடமிருந்து புலம்பெயர்ந்து (முஸ்லிம்களிடம்) வரும் (முஸ்லிம்) மனைவிக்கு முஸ்லிம் கணவன் வழங்கும் மணக்கொடையைக் குறிக்கும். அதாவது முஸ்லிம்களில் ஒருவருடைய மனைவி (மதம் மாறி இறைமறுப்பாளர்களிடம்) சென்றுவிட்டால், (அவளுக்காக) அவர் செலவிட்ட (மணக் கொடையான)து அவருக்கு வழங்கப்பட வேண்டும் என அல்லாஹ் ஆணையிட் டான். அது, இறைமறுப்பாளர்களின் மனைவியரில் யார் (முஸ்லிம்களிடம்) புலம்பெயர்ந்து வருகிறாரோ (அவரை முஸ்லிம் மணமுடிக்கும்போது) அவருக்குத் தரும் மணக்கொடைக்கு ஈடானதாகும். ஆனால், புலம்பெயர்ந்துவந்த (முஸ்லிம்) பெண்களில் எவருமே இறைநம்பிக்கை கொண்ட பின்னால் இஸ்லாத்தை நிராகரித்துவிட்டு (மதம் மாறிச்) சென்றதாக நாம் அறியவில்லை. சமாதான உடன்படிக்கை நடைமுறையில் இருந்த காலத்தில் அபூபஸீர் பின் உசைத் அஸ்ஸகஃபீ அவர்கள் இறைநம்பிக்கை கொண்டு, புலம்பெயர்ந்து நபி (ஸல்) அவர்களிடம் வந்தார்; அப்போது (குறைஷித் தலைவர்) அக்னஸ் பின் ஷரீக் என்பவர் அபூபஸீரை (மக்காவுக்குத்) திருப்பியனுப்பும்படி கேட்டு, நபி (ஸல்) அவர்களுக்கு (கடிதம்) எழுதினார் என நமக்குச் செய்தி எட்டியது...” என்று ஹதீஸ் முழுவதையும் சொன்னார்கள்.20 அத்தியாயம் :

Ukayl'in Zührı'den aktardığına göre Urve İbn Zübeyr, Hz. Aişe'nin kendisine şöyle bildirdiğini nakletmiştir: Allah Resulü Sallallahu Aleyhi ve Sellem kadınları imtihan ederdi. Bize bildirildi ki Allah, hicret eden hanımları için harcadıklarının müşriklere iade edilmesini emredip, Müslümanların da gayrimüslim kadınların bileklerinden tutmamalarına (onları boşamalarına) hükmedince Hz. Ömer Kurayba bint-i Ebu Ümeyye ve Cervel el-Huzaı'nın kızı olan iki hanımını boşadı. Kurayba ile Muaviye; diğeriyle de Ebu Cehm evlendi. Kafirler, Müslümanların eşleri için yaptıkları harcamaları ödemeyi kabul etmeyince "Eğer eşlerinizden biri sizi bırakıp kafirlere kaçar, siz de galip gelirseniz, eşleri gitmiş olanlara harcadıkları kadar verin" ayeti indirilmiştir. Bu ayetle Müslümanlardan birinin eşi kafirlere kaçtığında onun ona yaptığı harcamaların hicret eden kafir kadınlarının mehirlerinden onlara verilmesi emredildi. Ancak biz muhacir kadınlarından iman ettikten sonra dinden çıkan birini bilmiyoruz. Bize bildirildi ki Sakif kabilesinden Ebu Basir İbn Üseyd anlaşma süresi içinde Müslüman olmuş ve hicret ederek Hz. Nebi'in yanına gelmişti. Ahnes İbn Şureyk/Şerik de Ebu Basir'i göndermesini isternek için Hz. Nebi'e bir mektup yazmıştı. Sonra ravi olayı anlattı

عقیل نے زہری سے بیان کیا ‘ ان سے عروہ نے اور ان سے عائشہ رضی اللہ عنہا نے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم عورتوں کا ( جو مکہ سے مسلمان ہونے کی وجہ سے ہجرت کر کے مدینہ آتی تھیں ) امتحان لیتے تھے ( زہری نے ) بیان کیا کہ ہم تک یہ روایت پہنچی ہے کہ جب اللہ تعالیٰ نے یہ آیت نازل فرمائی کہ مسلمان وہ سب کچھ ان مشرکوں کو واپس کر دیں جو انہوں نے اپنی ان بیویوں پر خرچ کیا ہو جو ( اب مسلمان ہو کر ) ہجرت کر آئی ہیں اور مسلمانوں کو حکم دیا کہ کافر عورتوں کو اپنے نکاح میں نہ رکھیں تو عمر رضی اللہ عنہ نے اپنی دو بیویوں قریبہ بنت ابی امیہ اور ایک جرول خزاعی کی لڑکی کو طلاق دے دی۔ بعد میں قریبہ سے معاویہ رضی اللہ عنہ نے شادی کر لی تھی ( کیونکہ اس وقت معاویہ رضی اللہ عنہ مسلمان نہیں ہوئے تھے ) اور دوسری بیوی سے ابوجہم نے شادی کر لی تھی لیکن جب کفار نے مسلمانوں کے ان اخراجات کو ادا کرنے سے انکار کیا جو انہوں نے اپنی ( کافرہ ) بیویوں پر کئے تھے تو اللہ تعالیٰ نے یہ آیت نازل فرمائی «وإن فاتكم شىء من أزواجكم إلى الكفار فعاقبتم‏» ”اور تمہاری بیویوں میں سے کوئی کافروں کے ہاں چلی گئی تو وہ معاوضہ تم خود ہی لے لو۔“ یہ وہ معاوضہ تھا جو مسلمان کفار میں سے اس شخص کو دیتے جس کی بیوی ہجرت کر کے ( مسلمان ہونے کے بعد کسی مسلمان کے نکاح میں آ گئی ہو ) پس اللہ نے اب یہ حکم دیا کہ جس مسلمان کی بیوی مرتد ہو کر ( کفار کے یہاں ) چلی جائے اس کے ( مہر و نفقہ کے ) اخراجات ان کفار کی عورتوں کے مہر سے ادا کر دئیے جائیں جو ہجرت کر کے آ گئی ہیں ( اور کسی مسلمان نے ان سے نکاح کر لیا ہے ) اگرچہ ہمارے پاس اس کا کوئی ثبوت نہیں کہ کوئی مہاجرہ بھی ایمان کے بعد مرتد ہوئی ہوں اور ہمیں یہ روایت بھی معلوم ہوئی کہ ابوبصیر بن اسید ثقفی رضی اللہ عنہ جب نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم کی خدمت میں مومن و مہاجر کی حیثیت سے معاہدہ کی مدت کے اندر ہی حاضر ہوئے تو اخنس بن شریق نے نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم کو ایک تحریر لکھی جس میں اس نے ( ابوبصیر رضی اللہ عنہ کی واپسی کا ) مطالبہ آپ صلی اللہ علیہ وسلم سے کیا تھا۔ پھر انہوں نے حدیث پوری بیان کی۔